Projenin başlığı / adı: Kadın Oyuncularla “Kadınlık Durumu” Üzerine Yaratıcı Drama Projesi
Projeyi Hazırlayan: Burçak KARABOĞA
“Kadın Oyuncularla Kadınlık Durumu Üzerine Yaratıcı Drama” başlığı altında yürüttüğüm proje çalışmasında İsveçli kadın yazarlardan Anne Charlotte Leffler’in “Sadık Kadınlar” adlı oyunundan yola çıktım. “Sadık Kadınlar” oyunundan hareketle kadın oyuncularla yürüttüğüm çalışmanın ana eksenini “Modern kanunlar ile geleneksel yargılar arasındaki çatışma üzerine oyun kurma” olarak belirledim.
1883’te yazılan oyun, döneminin toplumsal koşullarını başarıyla yansıtmasının yanı sıra, o yıllarda ortaya çıkan kadın hareketinin dile getirdiği pek çok soruna da yer vermektedir. Bu oyunun yazıldığı dönem, kadınların hem yasalar karşısında hem de kamusal alanda erkeklerle eşit haklara sahip olma isteklerinin dile getirildiği bir dönemdi. Bu talepler batı toplumlarında farklı tartışmalara yol açmış ve birçok ülkede bu eşitsizliği yok etmeye yönelik yasal düzenlemelerin yapılmasına da yol açmıştır. Ancak yasaların kadınların lehine değiştirilmesi kadar, bu yasaların işlemesi için de bu dönem kadınlarının önemli yaptırımları ve mücadeleleri olmuştur. Projemde kullanmak için bu oyunu seçmemdeki asıl neden, oyunun Türkiye’de hala yaşanmakta olan çeşitli kadın sorunlarına, kadın ve erkek arası eşitsizliğe, cinsel ayrımcılığa ve kanunlarla elde edilen fakat geleneksel yapıyla sürekli bir çatışma içinde yaşanan çeşitli durumlara işaret etmesidir. “Sadık Kadınlar” adlı oyun, her ne kadar yazıldığı dönemi temsil etse de, bir o kadar da kadın-erkek eşitsizliği anlamında zamansız ve mekânsız bir evrenselliğe işaret etmektedir. Oyunda ele alınan birçok çatışmanın hala günümüzde geçerli olması nedeniyle bu oyunun projemde kullanılmasının çok anlamlı olduğunu düşünüyorum.
Projemde bir grup kadın oyuncuyla, bir kadın yazarın tiyatro metnini yaratıcı drama yöntemiyle ele aldım. Bu yöntemle yapılmak istenen klasik tiyatro çalışmasında olduğu gibi hazır bir metin üzerinde dramaturgun, yönetmenin ve oyuncunun belli bir yorumlama özgürlüğü içinde ezberleyip, provalarda çalışarak çıkardığı ve her seferinde aynı şekilde seyirciye sergilediği bir oyun yaratmak değildir. Çünkü yaratıcı dramada ezber yoktur. Yazılı bir metinden yola çıkılmakta, ama oyuncuların yorumlarıyla kendi metinlerini yaratmaları amaçlanmaktadır. Önemli olan sonuç değil süreçtir. Projemde kadın oyuncunun metindeki kişi ile empati kurarak kendini ve çevresini daha iyi tanıyabilmesi amaçlanmaktadır. Fakat bunu yaparken kadın oyuncunun kendi bedeninin ve düşüncesinin sınırlarını zorlaması, yaratıcılığını kullanması, bir kadın ve bir oyuncu olarak “fark etmeyi” öğrenmesi önemlidir. Çalışma sonunda seyirciye sergilenecek bir oyun çıkarma amacı yoktur. Kadın oyuncularla yürütülecek yaratıcı drama çalışmasında çalışma grubundaki kadınlardan beklenen, birlikte çalışma bilincinin de yardımıyla kadın sorunlarına duyarlı, eleştirel, fikirlerini paylaşan ve ortaya çıkan problemleri birlikte çözmeye çalışmalarıdır.
“Kadın Oyuncularla Kadınlık Durumu Üzerine Yaratıcı Drama” adlı projemin konusu; yaratıcı drama olgusunun ve sadık kadınlar oyununun incelenmesi, kadın oyuncularla yapılan çalışmaların değerlendirilmesidir.
Yaratıcı Drama yöntemi ile Sadık Kadınlar oyununun temalarından hareketle bir performans oluşturmak amaçlanmıştır. Bu çalışmayı seçmemin nedeni, yaratıcı drama alanında kadın sorunu üzerine bir çalışmanın eksikliğini hissetmektir.
Oyuncuların kendi bedeninin sınırlarını fark edip zorlamasına yönelik egzersizlerle başlayan uygulama süreci, oyundan seçilen sahnelerin okunup farklı şekillerde sergilenmesine yönelik egzersizlerle sürdürüldü. Uygulamanın son aşamasında ise oyuncuların, oyun içindeki temalardan yola çıkarak kendi yaşantıları ile paralellikleri keşfetmeleri ve bunu bir performansa dönüştürmeleri istendi. Böylelikle sergiledikleri gösterilerle “fark etmek” aşamasına ulaşmaları hedeflendi.
Proje Uygulaması 16 saatlik bir program dâhilinde İstanbul Üniversitesi Öğrenci Kültür Merkezi Tiyatro Salonu’nda, İ.Ü.ÖKM Sahnesi Kadın oyuncularının (Pınar Çakan, Elif Çalışkan, Neslihan Aydın, Merve Ufuk Özlem, Nurcihan Yücel, Emel Yürek, Gözde Atalay, Seher Eylem Kaya) katılımıyla gerçekleştirilmiştir.
“Kadın Oyuncularla Kadınlık Durumu Üzerine Yaratıcı Drama” projesinde uyguladığım yaratıcı drama yöntem ve tekniklerinin, kadın sorunlarının irdelenmesinde ve kadınların bilinçlendirilmesinde oldukça kullanışlı ve yararlı sonuçlar doğurduğunu gözlemledim. Uygulama içersinde yer alan kadın oyuncularla yaptığımız değerlendirmelerde katılımcılar; feminist bir bakış açısıyla yürütülen yaratıcı drama çalışmasının gerek kendi tiyatro çalışmalarında kadın karakterlerin derinlikli işlenmesinde, gerekse gündelik yaşamda kadın sorununa dikkat çekmek açısından yararlı bulduklarını dile getirdiler.
